خرد تاریخ‌نگاری به اجزای مغفول مانده در تاریخ می‌پردازد

عطنا - یکی از رویکردهای تازه در زیرشاخه تاریخی مطالعات ترجمه، خرد تاریخ‌نگاری است. خرد تاریخ نوعی از تاریخ است که در گسست‌های گفتمانی شکل می‌گیرد. این گسست‌ها خلأهای اطلاعاتی هستند که در گفتمان‌های تاریخی غالب یا بین دو گفتمان پنهان مانده‌اند.

کاربرد اصلی خرد تاریخ در مترجم پژوهی است و کمک می‌کند تا مترجمانی را که کمتر دربارۀ آن‌ها صحبت شده یا به دلایل گوناگون از روایت‌های کلان تاریخی کنار گذاشته شده و درنتیجه ناشناخته مانده‌اند را بیابیم. در خرد تاریخ با کشف اسناد دست‌اول مغفول مانده و خوانش تازه اسناد پیشین خلأهای تاریخی آشکار می‌شود، حقایق نهفته برملا می‌شود، کلان روایت‌های تاریخی و گفتمان‌های غالب به چالش کشیده می‌شود و دست آخر روایت تازه‌ای از تاریخ شکل می‌گیرد.

تاریخ‌نگاری خرد شیوه‌ای است که با بررسی تاریخی دقیق اطلاعات و جزئیات بیشتری را نسبت به تاریخ‌نگاری اجتماعی سنتی به خواننده ارائه می‌کند.

دریچه‌ای به‌سوی تاریخ واقعی جامعه

فرزانه فرحزاد، استاد مطالعات ترجمه در دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه تاریخ‌ها دارای روایت‌های کلی هستند، تصریح کرد: تأکید ما در خرد تاریخ‌نگاری در مطالعات ترجمه است، خرد تاریخ‌نگاری به بعضی از اجزای مغفول مانده در تاریخ می‌پردازد.

وی ادامه داد: به‌عنوان مثال در تاریخ مطالعات ترجمه، دارالترجمه ناصری وجود داشته و یک عده کار ترجمه انجام می‌دادند و ترجمه هم در آن زمان کار پررونقی بوده اما نمی‌دانستیم که آموزش ترجمه هم انجام می‌شده، بعدها طی تحقیقات صورت گرفته معلوم شد که افرادی که ترجمه انجام می‌دادند به همدیگر ترجمه نیز می‌آموختند.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه هدف خرد تاریخ‌نگاری ایجاد دریچه‌ای به‌سوی تاریخ واقعی جامعه در دوره‌های گذشته است، عنوان کرد: برای خرد تاریخ‌نگاری باید چندین هزار صفحه از اسناد، مکاتبات، خاطره‌نویسی و گفتگوهایی که از مترجم آموزگاران ترجمه پیدا می‌شود، مورد بررسی قرار بگیرد.

خرد تاریخ‌نگاری در مطالعات ترجمه

کارگاه خرد تاریخ‌نگاری در مطالعات ترجمه با تدریس فرزانه فرحزاد، استاد مطالعات ترجمه در دانشگاه علامه طباطبائی و زهرا عاطف‌مهر، دکترای مطالعات ترجمه از همین دانشگاه، در 17 شهریورماه سال جاری از سوی انجمن زبانشناسی ایران در شهر شیراز برگزار شد.

در این کارگاه ابتدا تعریفی از خرد تاریخ و کارکرد آن در مطالعات ترجمه ارائه شد. سپس روش و مراحل انجام پژوهش خرد تاریخی در مطالعات ترجمه، طبق مدلی که مدرسان این کارگاه ترسیم کرده و بسط داده‌اند، شرح داده شد.

در این کارگاه به برخی از محدودیت‌های پژوهش‌های آرشیوی و خرد تاریخی نیز پرداخته و در پایان به برخی از اصول نوشتن روایت تاریخی حاصل از پژوهش خرد تاریخی اشاره شد.