آمار و ریاضی جعبه کمکی رشته‌های دیگر هستند

استاد آمار دانشگاه علامه طباطبائی در سخنانی به «تفکر آماری» پرداخت و گفت: آمار و ریاضی یک رسالت مضاعف بر دوش دارند و آن این است که به عنوان ابزار مکمل به پژوهشگران علوم دیگر کمک می‌کنند.

به گزارش عطنا، مراسم بزرگداشت «آمار» یکشنبه، ۳۰ مهرماه با حضور دکتر حسن طائی، رئیس دانشکده اقتصاد، دکتر محمد بامنی مقدم، دکتر فرزاد اسکندری و دکتر نادر نعمت‌اللهی، استادان دانشگاه در دانشکده اقتصاد و علوم ریاضی برگزار شد.

در این مراسم، محمد بامنی مقدم، استاد آمار دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به تفکر آماری و تعریف این واژه گفت: آمار در لغت به معنی شمارش و حساب است که ریشه آن از زبان پهلوی گرفته شده است و تعریفی هم که نزدیک به تعریف لغوی آن باشد «شمارش اجزای مجموعه‌ها» است.

وی با بیان اینکه تفکرات فلسفی راجع به آمار بسیار جنجال‌آفرین است، ادامه داد: من با تعریف آمار شروع می‌کنم که تحت شرایط مختلف مجموعه بی‌نهایتی را طی می‌کند و تعاریف گسترده‌ای دارد.

استاد دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به تغییر تعریف واژه آمار بیان کرد: امروزه آمار را با این تعاریف گفته شده نمی‌شناسیم بلکه آن را مجموعه‌ای می‌دانیم از مفاهیمی که در رابطه با گردآوری، خلاصه، تنظیم، تحلیل و نتیجه‌گیری در رابطه با آمار به کار می‌رود.

بامنی مقدم با اشاره به هدف اصلی آمار اظهار کرد: هدف اصلی تفکر آماری شناخت بهتر و بهینه‌سازی پدیده‌ها است و برای درک بهتر این تفکر باید «فرایند» را تعریف کنیم؛ هر محصول مجموعه‌ای از فعالیت‌های مرتبط است که درون‌دادها را به برون‌داد تبدیل می‌کند که این کار باعث می‌شود مفاهیم را بهتر درک کنیم.

وی افزود: فرایند به دو دسته تعیینی یعنی فرایندی که عوامل ورودی ان قابل کنترل است و فرایند غیر تعیینی یعنی علاوه بر تاثیر از عوامل قابل کنترل از عوامل غیر قابل کنترل هم تاثیر می‌پذیرند، تشکیل شده است.

استاد دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به عوامل غیر تعیینی گفت: این عوامل اغلب غیر قابل ‌شناسایی، غیر قابل اندازه‌گیری و غیر قابل کنترل هستند.

وی با اشاره به فرایندهای غیر تصادفی و تصادفی بیان کرد: فرایندهای غیر تصادفی در حوزه عملیاتی آمار قرار نمی‌گیرند بلکه در حوزه عملیاتی ریاضی جای دارند در حالی که فرایندهای تصادفی در حوزه آمار هستند.

بامنی مقدم ادامه داد: فرایندهای غیرتصادفی بین متغیرها و پارامترهای خود یک بنیان نظری قوی قائل است و هرگونه انحراف از خروجی را نشأت گرفته از درون‌داد می‌داند. در حالی که فرایند‌های تصادفی اگر بر اساس بنیان‌های نظری یک پارامتری در نظر گرفته شوند یک رابطه نیمه تعینی هستند.

استاد دانشگاه علامه طباطبائی با تقسیم ورودی‌ها در مرحله تصادفی گفت: در مرحله تصادفی ورودی‌های ما به دو دسته قابل کنترل و غیر قابل کنترل تقسیم می‌شوند. در ساده‌ترین حالت امکان دارد فرایندهای تصادفی را با داشتن نوساناتی در خروجی، زمانی که ورودی‌هایمان ثابت است، شناسایی کنیم.

وی با اشاره به رسالت بیشتر رشته‌های آمار و ریاضی نسبت به سایر رشته‌ها اظهار کرد: رشته‌های علمی در طول زمان ایجاد می‌شوند تا شناخت بهتری نسبت به پدیده‌ها به ما بدهند. آمار و ریاضی همان نگاه را نسبت به پدیده‌ها دارند اما یک رسالت مضاعف بر دوش این دو است که به پژوهشگران علوم دیگر کمک کنند تا به عنوان دو جعبه ابزار برای بقیه رشته‌ها باشند.

استاد دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به لزوم به کارگیری نمودارهای کنترل هم گفت: سیستم‌ها را باید طوری طراحی کنیم که نسبت به عوامل ناشناخته حساس باشند یعنی در کارهای عملیاتی نمودارهای کنترل را به کار بگیریم

وی با بیان اینکه در یک سازمان باید مدیریت ارشد تفکر آماری را درک کند، گفت: گروه‌های کاری باید یک هدف مشترک داشته باشند همچنین مدیریت ارشد با توجه به تفکر آماری باید به استانداردها، ارائه خود کنترلی، آموزش کافی عملیاتی بپردازد.

بامنی مقدم با بیان اینکه چگونه می‌توانیم انتگرال را درخروجی‌های سیستم پیاده کنیم، اضافه کرد: ابتدا باید بستر به کارگیری فنون را ایجاد کنیم در حقیقت باید متغیرهای تصادفی را بزک کنیم تا فرمول‌ها را روی آن‌ها به کار بگیریم و آن‌ها را به متغییرهای عددی تبدیل کنیم.

استاد دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه بهینه‌سازی دو بخش عینی و ذهنی دارد خاطرنشان کرد: در سیستم‌های تصادفی یا غیر تعیینی وقتی جعبه ابزار آماری را باز می‌کنیم دو تا جعبه ابزار دیگر قرار دارد که یکی آزمایشی و دیگر غیر آزمایشی است.

وی افزود: در جعبه ابزار غیر آزمایشی تمام عوامل قابل کنترل و مشاهده‌ای است که غالباً وضعیت جامعه را تعیین می‌کند و اگر آگاهانه تغییراتی در ورودی ابزارهایمان وارد کنیم سیستم از نوع آزمایشی می‌شود.